پوکی استخوان از علت تا درمان
پوکی استخوان یا آستیوپروسِس (به انگلیسی: Osteoporosis) ، طبق تعریف انجمن ملی بهداشت (هیئت ایجاد اتفاق نظر برای پیشگیری از استئوپروز) یک اختلال اسکلتی است که بیشتر در دوران کهنسالی بروز میکند و ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوان بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار میدهد.این حالت سبب می شود استخوان ها نازک و شکننده شده با کوچکترین ضربه و یا حتی خود به خود می شکنند.
سایت سلامتی و زیبایی در این مقاله به بررسی پوکی استخوان و علل ایجاد کننده و درمان پوکی استخوان میپردازد. برای اینکه با این بیماری خاموش بیشتر آشنا شوید و راههای پیشگیری از این بیماری را بدانید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید .
در ایالات متحده، ۱٫۵میلیون شکستگی ناشی از پوکی استخوان یا استئوپروز در سال دیده میشود.
که هفتصد هزار مورد از آن در مهرهها، دویست و پنجاه هزار مورد در استخوان رادیوس، دویست و پنجاه هزار مورد در لگن
و سیصدهزار مورد در سایر استخوانها رخ میدهد شکستگیهای لگن وخیمترین عارضه استئوپروز بوده و
میزان مرگ ومیر آن در سال اول بیش از ۲۰٪ است. بیش از ۵۰٪ بیماران مبتلا به شکستگی لگن قادر به بازگشت
به حالت ایستاده قبلی نبوده و تقریباً ۱۰٪ آنان نیاز به تسهیلات مراقبتی دراز مدت خواهند داشت.
سه چهارم شکستگیهای لگن در زنان رخ میدهد. پس از سن ۵۰ سالگی، خطر بروز شکستگی لگن در طول زندگی
برای زنان سفیدپوست ۱۷٪ و برای مردان سفیدپوست ۶٪ میباشد. اگر سنجش تراکم مواد معدنی استخوان را
ملاک قضاوت قرار دهیم، ۱۳ الی ۱۷ میلیون زن دچار کاهش توده استخوانی در گردن و استخوان ران بوده و ۴ الی ۶ میلیون زن
سفیدپوست یائسه مبتلا به استئوپروز میباشند. هرچند میزان عوارض (موربیدیته) در شکستگیهای مهرهای کمتر است
اما میزان مرگ ومیر آنها به دلیل خطر بیماریهای قلبی-عروقی بیشتر است.
فقط یک سوم از شکستگیهای مهرهای که در پرتونگاری تشخیص داده میشوند، تحت مراقبت طبی قرار میگیرند.
در زنها پوکی استخوان در سن ۳۵ سالگی آغاز میگردد.
علل ایجاد پوکی استخوان چیست ؟
این بیماری در دوران یائسگی زنان بسیار شایع است زیرا در این دوران استروژن به حد زیادی در بدن زنان کم میشود.
همچنین کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی و استعمال دخانیات مانند سیگار باعث پوکی استخوان میشود.
در شرایط کمبود مواد معدنی در رژیم غذایی، بدن این کمبود را از بافتهای استخوانی میگیرد و
این کار در طول زمان باعث فقر استخوانها از لحاظ مواد معدنی و در نتیجه پوکی استخوان میگردد.
همچنین با بالا رفتن سن تخریب بافت استخوانی بیش از ساخت آن میشود و با گذشت زمان و در دوران کهنسالی
این عارضه بروز میکند. برخی از بیماریها مثل پرکاری تیروئید، کمکاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگ و دیابت
و مصرف برخی داروها مثل کورتن و لووتیروکسین ٬فورزماید، هپارین ٬فنیتوئین نیز در طول زمان باعث پوکی استخوان میگردند.
عوامل دیگری نیز مثل کمتحرکی یا کمبود وزن بیش از ۱۰٪ نسبت به وزن دوران جوانی یا بیامآی کمتر از ۱۹
عوامل وراثتی و اعتیاد به الکل باعث پوکی استخوان هستند. باور بر این بود که مصرف بیش از اندازه کافئین از
فاکتورهای خطر است اما تحقیقات تازه نشان میدهد ارتباط زیادی بین استئوپروزی و مصرف کافئین وجود ندارد.
دلایل عمده ابتلا به استئوپروز شامل موارد زیر میباشد :
۱- جنسیت: شیوع پوکی استخوان در بانوان بیشتر از مردان بوده و شکستگی ناشی از آن نیز، در بانوان نزدیک به
چهار برابر مردان است؛ روند کاهش تراکم استخوان در مردان از سرعت کمتری برخوردار است، اما پس از
سنین ۶۵ تا ۷۰ سالگی، این روند در بانوان و مردان برابر می شود.
۲- سن: با افزایش سن، احتمال بروز پوکی استخوان نیز، بیشتر می شود.
۳- یائسگی: در هنگام یائسگی، تولید هورمون استروژن از تخمدان ها متوقف می شود؛ بدین ترتیب پس از یائسگی
سرعت کاهش توده استخوانی بالا می رود، بانوانی که پیش از سن ۴۵ سالگی یائسه می شوند یا کسانی که تخمدان هایشان
با جراحی برداشته می شود، بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند.
۴- سابقه خانوادگی: وراثت بر تراکم توده استخوانی و سرعت کاهش آن، اثر دارد.
۵- نوع استخوان بندی: استخوان بندی ظریف و کوچک، داشتن قد کوتاه و یا لاغر بودن، فرد را مستعد پوکی استخوان می سازد.
۶- نژاد: برخی نژادها مانند ساکنان اروپای شمالی یا آسیای جنوب شرقی، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.
علائم پوکی استخوان
برخلاف بسیاری از بیماریهای مزمن، که علائم و نشانههای متعددی دارند، استئوپروز یک بیماری خاموش و
بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود. که هفتصد هزار مورد آن در مهرهها، دویست و پنجاه هزار مورد
در استخوان رادیوس، دویست و پنجاه هزار مورد در لگن و سیصدهزار مورد در سایر استخوانها رخ میدهند.
شکستگیهای لگن وخیمترین عارضه استئوپروز بوده و میزان مرگ ومیر آن در سال اول بیش از ۲۰٪ است.
شکستگیهای ناشی از استئوپروز، شکستگیهایی هستند که بهطور معمول در آن موقعیتها در افراد سالم شکستگی استخوان رخ نمیدهد.
بلکه این شکستگیها به عنوان شکستگی ناشی از شکنندگی و پوکی استخوان اتفاق می افتد .
شکستگیهای لگن پس از سقوط رخ میدهند، اما دو سوم شکستگیهای مهرهای به صورت خاموش بوده و با یک فشار
مختصر مانند بلند کردن یک جسم، عطسه کردن و خم شدن رخ میدهند.
عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان
عوامل خطر برای شکستگیهای ناشی از پوکی استخوان را میتوان به دو گروه قابل کنترل و غیرقابل کنترل تقسیم کرد.
علاوه بر این بیماریهایی خاص و اختلالاتی نیز وجود دارند که پوکی استخوان در آنها به عنوان یک عارضه شناخته میشود.
استفاده از داروها بهطور تئوریک یک عامل خطر قابل کنترل است اگرچه در اغلب موارد افزایش خطر ابتلا
به پوکی استخوان بر اثر دارودرمانی اجتناب ناپذیر است. البته کافئین خطر ابتلا به پوکی استخوان را بالا نمیبرد.
عوامل غیر قابل کنترل
از مهمترین عوامل غیرقابل کنترل در ابتلا به پوکی استخوان میتوان به افزایش سن (در مردان و زنان)
جنسیت مؤنث، کمبود استروژن پس از یائسگی که باعث کاهش حجم مواد معدنی در استخوان میشود، اشاره کرد.
البته در مردان کاهش سطح تستوسترون منجر به پوکی استخوان میشود. پوکی استخوان در همه نژادهای بشری رخ میدهد
اما اروپاییها و آسیاییها در ابتلا به پوکی استخوان مستعدتر هستند.
تشخیص پوکی استخوان
تشخیص استئوپروز معمولاً به دنبال یک شکستگی بالینی حاد یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان مسجل میشود.
رادیوگرافیها میتوانند شکستگی فشاری مهرهها را نشان دهند،عکسهای پرتونگاری شاخص خوبی برای تشخیص استئوپروز نیستند
زیرا نفوذ کم یا بیش از حد اشعه در فیلم عکاسی روی کیفیت آن تأثیر میگذارد، از اینرو رادیوگرافیها راهنماهای
خوبی برای پی بردن به استئوپروز نیستند و غالباً تشخیص براساس سنجش تراکم مواد معدنی استخوان مسجل میگردد.
قدم های ساده برای جلوگیری از پوکی استخوان
فدراسیون جهانی پوکی استخوان ۵ قدم ساده را پیشنهاد می کند:
قدم نخست: مقدار پیشنهاد شده کلسیم و ویتامین D را دریافت کنیم.
قدم دوم: فعالیت منظم داشته باشیم، حتی فعالیت های ساده مانند قدم زدن و بالا رفتن از پله نیز مفید است.
قدم سوم: در معرض دود سیگار و یا مصرف الکل نباشیم.
قدم چهارم: با پزشک خود در مورد سلامت استخوان ها مشورت کنیم.
قدم پنجم: اندازه گیری تراکم استخوان و مصرف دارو در مواردی که پزشک تشخیص می دهد؛ تست تراکم استخوان یک کار راحت و بدون درد است.
درمان پوکی استخوان
- بیسفسفوناتها
- دنوزوماب ( پرولیا Rank ligand Inhibitors)
- آگونیست – آنتاگونیستهای استروژن
- هورمون درمانی جایگزین(HRT)
در پژوهشی به نام «پیشگامان سلامت زنان» که یک کارتحقیقاتی بزرگ، تصادفی و کنترلشده با دارونما و چند مرکزی برای ارزیابی هورمون درمانی جایگزین بودهاست، محققان گزارش کردهاند که شکستگیهای گردن ، ران و مهرهها پس از ۵٫۲ سال، ۳۶٪ کاهش یافتهاند. علاوه بر افزایش توده استخوانی، بهبود وضعیت لیپیدها، کاهش سرطان کولون و کاهش علائم یائسگی فواید دیگر این روش درمانی هستند. با این حال بهدلیل خطرات احتمالی HRT منجمله وقایع قلبی-عروقی، سرطان پستان، ترومبوز وریدی عمقی، آمبولی ریوی و مشکلات کیسه صفرا توصیه میشود این روش فقط باید برای تخفیف علائم یائسگی بهکار رود و برای پیشگیری یا درمان استئوپروز از درمانهای دیگری استفاده شود.
- کلسیتونین
- هورمون پاراتیروئید
- درمانهای آینده
- جراحی ترمیمی مهرهها (کیفوپلاستی)
بتازگی محققان سوئدی دریافتند که هورمون رشد قادر است اثرات ناشی از پوکی استخوان را در زنان پس از یائسگی کاهش دهد. این تحقیقات که به مدت ۱۰ سال به طول انجامید نشان میدهد که استفاده از هورمون رشد در اوایل یائسگی میتواند علایم پوکی استخوان را کاهش دهد و از شکستگی استخوان جلوگیری کند
داده های آماری در رابطه با کشور ایران
در سال ۸۰، حدود ۱۵ درصد از جمعیت ایران دچار پوکی استخوان بودند که، در سال ۹۰ جمعیت ۱۵درصدی دچار پوکی استخوان به ۳۴ درصد افزایش یافت. بر اساس آمارها ۲۰ درصد زنان ایرانی بالای ۵۰ سال دچار درجات قابل توجهی از کاهش تراکم استخوان هستند که احتمال شکستگیهای ناشی از پوکی استخوان را در آنها بیشترمیکند. در ایران حدود ۵/۴ درصد مردان و هشت درصد زنان به پوکی استخوان و بیش از ۳۵درصد آنها به درجات خفیف تری از کاهش تراکم استخوان مبتلا هستند.
نتایج مطالعات تازه نشان داده است که شیوع پوکی استخوان (استئوپروز) و کاهش توده استخوانی در مردان ایرانی با شیب بیشتری در حال افزایش است. در این پژوهش پوکی استخوان (استئوپروز) در مردان بالای ۵۰ سال و زنان یائسه، و استئوپروز در مردان کمتر از ۵۰ سال و زنان قبل از سن یائسگی مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که شیوع پوکی استخوان (استئوپروز) و کاهش توده استخوانی در مردان با شیب بیشتری در حال افزایش است و از آنجایی که میزان مرگ و میر به دنبال شکستگی در مردان بیشتر از زنان است، اهمیت موضوع بیشتر میشود.
منبع : wikipedia